Dizüstü Bilgisayar Seçimi
Öncelikle şunu belirtmeliyim ki; Tamam özellikler önemli (işlemci şu kadar güçlü, şöyle fps veriyor, böyle uçuyor,..vs.) fakat yetmez. En dengelisi aranmalı. En dengelisi alınmalı. Neden? İşlemcisi iyi ama soğutması kötü, Ekran kartı iyi ama fanlar VA panele sıcak hava üflüyor. İşlemcide, Ekran kartıda iyi ama menteşesi kötü. İşte bunlar hep planlı eskitme. Yani özelliğe bakıp aldanmamak gerekiyor. Bu gibi önemli konulara değindiğim, dizüstü bilgisayarın sadece performans olmadığını gösterme amacı güderek paranın çar çur olmamasını, uyandırarak sağlamaya çalışıldığı makalemize hoş geldiniz. 🙂

1. İncelemeler
Herhangi bir bilgisayar alışverişi yapmadan önce o bilgisayarın yerli/yabancı tüm incelemelerini izleyip olumlu veya olumsuz yönlerini not alın. Alt kapağı çıkarılmış halini uzun uzun inceleyin. Uzman görüşü lazım ama olduğu kadar yani.

2. Anakart tasarımı
Üzülerek söylüyorum ki bazı dizüstü bilgisayarların Anakart’larını incelediğimde normalde çip olması gereken pinlerin yerinde yeller esiyor. Maliyeti azaltmak için yapıldığı söylense de şemalar görülmeden ne yaptıkları tam olarak anlaşılamaz. Bazı anakartlarda, üzerinde normalde çip olmayan servis pinleri de bulunmaktadır, bu noktada pinlerin karıştırılmaması için bir uzmana danışmanız gerekebilir.

3. Isı Üreten Devre Elemanlarının konumları
Isı üreten devre elemanları, rastgele yayılmış mı yoksa klavyeden uzak bir yere toplanmış mı kontrol etmelisiniz.

4. Isı Üreten Devre Elemanlarının Soğutma Sistemiyle İlişkisi
Anakart üzerinde bulunan ve üzerinden elektrik geçen her eleman ısınacaktır. Fakat her birinden geçen elektrik farklı düzeylerde olduğu için ısıları da farklı düzeylerdedir. En çok elektrik harcayan bilgisayar elemanları: Ekran Kartı(gpu) ve İşlemcidir(cpu). Bunları da tek başlarına düşünmemek gerekir. Gpu: Grafik Ram çipleri ve VRM’lerle, İşlemci ise VRM’lerle beraber düşünülmelidir. Bunun yanında 10. Nesil Intel mobil işlemcilerde Güney köprüsü özelliğinde ayrık bir çip, Ram modülleri ve SSD gibi diğer ısı yayan ve ısılarına karşı tedbir alınması gereken bilgisayar elemanları da bulunmaktadır. Tüm bu ısı yayanların -hepsinin- üzerinde bir Isı Emici (heatsink) olduğundan emin olmanız gerekiyor. Isı Emicilerdeki Isı yükününde, mümkün olan en yüksek sayıda Isı Borusuyla(heatpipes) toplanması gerekiyor. Isı borularında da kıvrımların az olmasını önemserseniz daha iyi olur. Çünkü çok fazla kıvrım ısı aktarımında verimsizliğe (kıvrım başına %20 gibi) neden olabilmektedir. Günümüzde; Çift Fanlı hatta Üç Fanlı, 7 adet Isı borusuna ve 4 adet egzoz çıkışına sahip yüksek performanslı dizüstü bilgisayarlar bulunmaktadır.

Eğer dizüstü bilgisayarda yeterince: Isı Emici, Isı Borusu, Fan, Izgara delikleri, Egzoz çıkışı,.. vs. yoksa Coil-Whine yaşamamanız olası bile değil. Coil-Whine kaynama demektir, uğultu demektir, baş ağrısı demektir, sorun demektir, memnuniyetsizlik demektir, kısa ömür demektir ve dandik bir soğutma tasarımı demektir. Burası çok önemli.

5. Isı Dağıtımı İşi
Anakart üzerindeki devre elemanlarında ısı oluştu ve oluşan bu ısı, Isı Emiciler (Heatsink) vasıtasıyla toplandı. Isı boruları ile de Fanlar’a geldi. Peki nereye gidecek? Tabiki dizüstü bilgisayarınızdan uzağa. Bu noktada Fanlar, Isı boruları ve Egzoz çıkışları büyük önem kazanıyor. Ne kadar çok Fan, Isı borusu ve Egzoz çıkışı, o kadar çok Isı dağıtımı. Kendi izlenimlerim vasıtasıyla şunu söyleyebilirim ki: Yan yana konumlandırılmış Çift Fan, Sol ve Sağ köşelere konumlandırılmış Çift Fan tasarımına göre daha verimsiz çalışıyor. Bazı üreticiler dizüstü bilgisayarın altındaki ızgaraları kısıtlayabiliyor. Yani Soğuk havanın giriş deliklerini azaltabiliyor. Bu da gürültüye (fanlar daha hızlı döner), Verimsiz Isı dağıtımına, Yüksek Sıcaklıklara ve kısa ömüre neden olabilmektedir.

Bazı dizüstü bilgisayar üreticileri, Isı borularında, Isı aktarım hızını arttırmak için Sıvı kullanmaktalar. Basitçe şöyle çalışıyor: Isı borusunun içerisine, Isındığında buhara dönüşen ve soğuduğunda sıvılaşan bir sıvı ekliyorlar. Etkisi pazarlama tekniği de olabilir. Kıyaslama yapmak zor. Ancak tek söyleyebileceğim, benim için cihazın ömrünü kısaltabilecek bir başka etken olduğudur.

6. Kasa Materyali
Mümkün olduğunca Metal kasalı dizüstü bilgisayarlar almaya çalışınız. Hem bilgisayarınızın serinlemesine yardımcı olur hem materyal kalitesini arttırır hemde cihazınızın ömrünü uzatmaya yardımcı olur. Eğer Metal kasalı olmasına rağmen yukarıdaki diğer maddelerdeki kriterlere uymuyorsa; Sadece klavye bölümü metal olan modellere yönelmelisiniz.

Piyasadaki dizüstü bilgisayarları kuş bakışı özetlersem 5 çeşit kasa tipi mevcut:
1- Komple Alüminyum kasa, (muhtemelen yukarıdaki diğer maddelere uymayan sıcak çalışan bir iç tasarımı olacaktır. Ben Hayır diyorum.)
2- Komple Plastik kasa, (İçinde süper teknolojilerde olsa, bizimle değil. Olmamalı.)
3- Klavye bölümü Plastik ama Anakart’ın arkasında Metal plaka olanlar, (Oyuncu Dizüstü bilgisayarları, muhtemelen tüm kriterlere uyacaktır. Yani akmasa da damlar türünden bir kasa. İdare eder.)
4- Sadece Klavye bölümü metal kasa, (Oyuncu Dizüstü bilgisayarları, muhtemelen tüm kriterlere uyacaktır. İndirim denk gelirse koyun sepete.)
5- Klavye bölümü ve Ekran arkası metal kasa, (Oyuncu Dizüstü bilgisayarları, yine bu da muhtemelen tüm kriterlere uyacaktır. Alın bunu. Bunu alın. 🙂 )

Birde satıcıların yazdıkları kasa materyali bölümüne fazla güvenmeyin çünkü kendim 3. maddedeki bir kasaya sahip dizüstü bilgisayarın metal kasalı diyerek satılmaya çalışılmasını yaşadım. Aynı marka/modelin tüm incelemelerini ayrıca üreticinin ürün tanıtım websitelerini incelemelisiniz.

7. Isı Boruları
Isı aktarımı amacıyla kullanılan bakır borular, havadaki nem ve oksijenle tepkimeye girerek zamanla oksitlenebilmekte ve yapısı bozulabilmektedir. Özellikle içerisinde sıkıştırılmış halde -ısı aktarım performansını arttıran- gaz bulunuyorsa oksitlenme bu gazı havaya salacak ve soğutma başarımını düşürecektir. Isı borularının boyanmış olması oksitlenme tehlikesini önleyecektir. Genel olarak olmazsa olmaz değil ama aklınızda bulunmasında fayda var.

8. Ekran Kalitesi
Kesinlikle VA panel çok dayanıksız olmasından mütevellit uzak durulması gereken bir tür panel teknolojisi. IPS olsun bizim olsun.

IPS vs VA panel dayanıklılık testi videosu: https://www.youtube.com/watch?v=X3vf48DUafM

Bazı dizüstü bilgisayar üreticileri ekranı VA yapıp birde üzerine Cpu&Gpu sıcaklıklarını üfletiyor. Aman aman evlerden ırak. (Aksın o ekran uzun vadede derdiniz o mu.)

9. Menteşe Tasarımı
Menteşe tasarımı da önemli bir kriter. Diğer her şey harika, fakat menteşe yanlış tasarlanmış. Bu da bizimle değil. Direk elenmeli. Hiç düşünmeye bile gerek yok.

Nedeni belli. Sihirli cümleler şunlar:
” Kozmetik sorunlar garanti kapsamına girmemektedir. Cihazınız garanti kapsamı dışında işlem görecektir. “

İster misiniz 10k ödediğiniz bir bilgisayarın menteşesine bir bunun yarısı kadar daha ödemeyi. Üstelik aynı yanlış tasarlanmış menteşeyi tekrar takacaklar. İstemezsiniz. Bulmuşlar planlı eskitme yöntemini. Tutturabildiklerine. Tabi kim farkında ? Bu da burada bir soru olarak kalsın.

Menteşe tasarımında dikkat etmeniz gereken nokta. Yatay ” I ” şeklinde tasarlanmış bir menteşe varsa o menteşe önce çatırdayacak, sonra vidaları söküp cihazı kullanılamaz hale getirecektir. Kilidi kıran Anahtar: Yatay ” I “

Peki doğru menteşe nasıl olmalı.
” T “, ” Kare “, ” Dikdörtgen ” şekilleri: Yatay ” I ” şeklinde tasarlanmış menteşelerden iyidir. Birazda genişseler mis.

Hani; Elyaf, Japon yapıştırıcısı ve Silikon ile tekrar yapılırda yani ne gerek var. Baştan sağlam yapsınlar temiz temiz kullanalım.

10. SSD’nin konumu ve Isı Emici(Heatsink)
Hareketli parça içermeyen ve yüksek hızlarda depolama işlevi gören SSD’ler yük altında ısınabilmektedir. SSD’nin, Isı borusunun yanına konumlandırılmamış olması gerekmektedir. Çünkü, Isı SSD’nin performansını düşürüp ömrünü kısaltır. SSD’de Isı Emicisi olması aranan bir kriter olmalıdır. Ancak SSD’nin konumu daha önemli. İkiside olsun, bizim olsun.

11. Fanlar
Bazı üreticiler dizüstü bilgisayarlarına Çift Fan koyup, Fanların birini büyük diğerini küçük koyuyorlar. Bu da kırmızı kartlık hareket. İkisi de okkalı üfleyen Fan olsun. Biri büyük, biri küçük gibi alengirli durumlar bize ısı olarak geri döner.

Fanlarda Toz birikmesine karşın bir teknoloji bulunması artı olmasına rağmen tek başına tercih sebebi olmamalıdır. Çünkü üreticiler ‘gimp’ diye tabir edilen ve Türkçe’mize topal bırakmak olarak çevirebileceğimiz durumları kendi dizüstü bilgisayarlarına yapmayı ne yazık ki seviyorlar.

12. Güneş kremsiz Güney köprüsü
3 watt TDP değeri de olsa. Bu çip, I-S-I-N-A-C-A-K. Üzerinde şöyle klas bir Isı emici olması gerekli. Ana akım ısı borularına bağlanmasına gerek yok. Ayrık bir termal pad bile yeterli. Intel’de bu çip mevcut. AMD’de işlemcinin içinde. En temizini yapmış AMD.

13. BIOS güncellemeleri
Gün geçmiyor ki, işlemcilerde yeni bir güvenlik açığı çıkmasın. Bundan en çok etkilenenler Intel işlemciler. (Spectre, Meltdown, Plundervolt, HT’deki açıklar, vs.) Eğer dizüstü bilgisayar üreticiniz ürününün arkasında durup ‘kapı gibi ben varım’ diyorsa o bilgisayarda açık kalmaz. Güvenlik kısmı bu.

Birde sorun giderme kısmı var. BIOS’ta bir sorun var mesela BIOS desteği veren üretici yeni BIOS’u sitesinde yayınlayıp kullanıcılarının sorunlarını giderebilir ancak diğer BIOS desteği vermeyen üretici sattı ve seni unuttu. Umurlarında değilsiniz. Çünkü parayı aldı. İkisi de para alıyor biri ürünün arkasında duruyor, diğerininse umuru değiliz. İkisinide deneyip tarafı seçmenin anlamı yok.

Ben o BIOS güncellemesini yüklemeyi tercih etmesem bile, o BIOS güncellemesi gelecek, üreticinin sitesinde yayınlanacak, bende bileceğim ki: evet güvenlik açığı olabilir, evet BIOS’ta sorun olabilir -evet yan yatabilir, evet çamura batabilir- şuan BIOS’ta sorun yaşamıyorum ama ileride bende de nüksederse çözümünü kolayca servisle uğraşmadan kendim yapabileceğimi biliyorum. Orada burada acaba nasıl BIOS sorunu gideririm, acaba nasıl bu güvenlik açığını kapatırım diye dolambaçlı -masraflı- çıkmaz sokaklarda dolaşmaktansa üreticinin çözümüne yönelmeyi yeğlerim. Ödenen para aynı para, ama hizmet kalitesi, işte fark orada.

14. Turbo Boost PL1 ve PL2 değerleri
HWinfo yazılımındaki İşlemci detayları bölümünde bu değerler mevcut. Bilgisayar sizde yoksa bile satın alan birilerine sorabilirsiniz. En yüksek TDP değeri 116 watt olmasın, 85 watt’da olmasın. İlla Overclock yapıp, işlemcinin ömrünü kısaltmak istiyorum diyorsanız maksimum 65 watt TDP, Turbo Boost için ideal. Hayır ben uzun ömür istiyorum diyorsanız da, Turbo Boost’u kapatmalısınız. Eğer Turbo Boost’u kapatırsanız, Turbo Boost TDP değerleri önemini yitirir.

Intel veya Amd İşlemcilerde Turbo Boost özelliği nasıl kapatılır?

15. Klavye Işıkları Ömrü
Evet Led’lerin bir ömrü var. Uzun ömür istiyorsanız tek renk klavye ışıklı modelleri seçmeniz daha doğru olacaktır. Her tuşun ayrı Led’lerle aydınlatıldığı modeller ne yazık ki uzun ömürlü olmayabiliyor.

16. Pil Optimizasyon Seçenekleri
Piller, dayanıksız tüketim mallarıdır. Ömürleri kısadır. Bunu arttırmak için bazı üreticiler çeşitli araçlar sunmaktadırlar. Pil şarjını belli bir yüzdenin altında Şarj etmeye başlayıp, belli bir yüzde de şarjı durdurma araçları sunarlar. Bu araçları sunan üreticilerin dizüstü bilgisayarları tercih edilmeye özen gösterilmelidir. Bazısında Pil/BIOS resetleme pini bile var. Bunlar detay ama lazım oldu mu da masraftan kurtarır.

17. Yük altında Şarjı Azalan modellerden uzak durulmalı
Dizüstü bilgisayarla oyun oynarken veya ağır yük altında çalışırken pili azalan modeller zamanla pilin yıpranmasına sebep olur. Bu modellerde pil, pili azalmayan diğer modellere göre daha çabuk yıpranır.

Burada bahsedilen konu Güç Adaptörü bağlıyken azalan pil. Evet yanlış okumadınız. Adaptör takılı fakat Güç Yönetim Çipi (PMIC): hem Adaptörden gelen, hemde pilden gelen enerjiyi kombine ederek aynı anda kullanır. Bunun sonucunda Ani Pil Azalmaları yaşanabilir. Eğer pil az ise, oyunlar kasmaya başlar hatta ani kapanmalar bile yaşanabilir. Özetle, Yük altında pili azalıyorsa direk elemek gerekiyor.

18. Tek kanal Ram’liden uzak durmalı
Almayı düşündüğünüz bilgisayarın Ram boyutu 8gb dahi olsa mutlaka 2x4gb yani Çift Kanal Ram’li olmalı. Bunun bize geri dönüşü tek kanal Ram’li modellere göre daha yüksek fps olacak. Tek kanalı tek şeritli yol, Çift kanalı da duble yol olarak düşünürseniz daha iyi olur. Bu yollar, İşlemci ile Rastgele Erişilen Veriler arasındaki yoldur. Tek kanalda bu yolun diğer şeridi kapanmış oluyor.

19. Nvidia Ekran Kartlarındaki Max-Q teknolojisi Hoştur
Max-Q özelliğine sahip mobil ekran kartlarının, normal modeline göre son kullanıcıya faydalı farkları vardır.

Bu farklardan en önemlileri:
– Daha az enerji harcar
– Daha az Isı üretir
– Daha sessiz çalışır

Sonuç olarak Max-Q teknolojisi grafik işlemcinizin ve dizüstü bilgisayarınızın ömrünü uzatmakta ve daha serin çalışmasına yardımcı olmaktadır. Yani kısaca; Max-Q hoştur. Tercih sebebi olmalıdır. Fakat tek başına yeterli değil ne yazık ki. Denge, Denge, Denge,..

20. Intel İşlemcili modellerde F takısı varsa uzak durulmalı
Intel işlemcilerin model kodunun sonunda ‘ F ‘ takısı varsa o işlemcide iGPU yok demektir. Tüm yükün dGPU’nun üzerine bindirildiği anlamına gelmektedir. Bu da şunlara yol açar:
– dGPU daha çabuk yıpranır.
– dGPU Nvidia ise Hackintosh çalışmaz.
– dGPU’nun ömrü daha az olur.
– Pil ömrü daha az olur.
– dGPU miadını tamamladığında cihazı kullanamazsınız.

Örn:
– 10750h /iGPU var.
– 10750hf /iGPU yok.

AMD’de böyle bir durum yok. Güncel mobil işlemcilerinin hepsi APU. Yani hepsinde iGPU var.

21. Ekran Çerçeveleri
Ekran çerçeveleri ince olmalı. Ürün tanıtımındaki bilgi grafiklerinde Thin-bezels (İnce Kenarlar) yazısını arayınız. 2020 yılındayız artık kalın çerçeveler estetik değil.

22. Adaptör’deki Gizem, Ferrit Boncukları
Bilmiyorum hiç merak ettiniz mi bu kablolardaki yumru yumru eklentiler nedir. O eklentilerin adı Ferrit boncukları. Peki ne işe yarar bu boncuklar? Kısaca; kablodan geçmeye çalışan elektrikteki yüksek frekansı baskılar. Yani elektriğin dizüstü bilgisayarımıza daha temiz akmasına yardımcı olurlar Ferrit boncukları. Seçimini yaptığınız dizüstü bilgisayarın Adaptörünün kablosunu kontrol etmeli ve en az 1 tane Ferrit boncuğu olmasını kendinize kriter edinmelisiniz. En fazla 2 adet Ferrit boncuğu adaptörlerde bulunmaktadır. Bazı üreticilerde hiç kullanmıyor. Direk elenmeli. Şuan kullandığım Fare’nin kablosunda bile Ferrit boncuğu mevcut.

22. İnce Tip Adaptörler
Ek bilgi olsun diye bonus olarak ekledim. İnce tip adaptörler fazla ısınabiliyor. Bundan dolayı da ömürleri kısa olabiliyor.

Tüm bunları harmanlayıp mükemmeli arayış bir yük olarak görülmemeli. Çünkü para ağaçta yetişmiyor. 😉